از مطالب مندرجه در مقدمه این فرهنگ و مرآت المثنوی هویدا است که تالیف این فرهنگ در اواخر سال ۱۰۳۱ یا اوائل ۱۰۳۲ق. بوده و چنانکه در ص ۱۴۵۸ ج ۲ فهرست آصفیه است در ۱۸۷۷م. چاپ شده و بر حسب محاسبه نگارنده در ح ۱۰۰۰۰ بیت کتابت دارد.
1
2
بسمله این فرهنگ مشتمل است بر حل لغات غریبه عربیه و الفاظ عجیبه عجمیه مثنوی مولوی معنوی... باب الالف فصل الالف استثناء، ع چیزی از جمله بیرون آوردن و انشاء الله گفتن...
... یوفی، ف: بمعنی بیهوده گوی.
مولف که در تصحیح مثنوی مولوی زحمتی فراوان کشیده و نسخهای از مثنوی به نام «نسخه ناسخه مثنوی» با مراجعه به هشتاد نسخه در ۱۰۳۱ق. در برهانپور هندوستان ترتیب داده و مقدمهای نفیس به نام «مرآت المثنوی» بر آن نگاشته و نیز شرحی بر اشعار مشکله آن کتاب به نام لطائف المثنوی تعلیق نموده، لغات مستعمله در مثنوی را از فارسی و عربی و ترکی و سریانی و آنچه مشترک میان دو یا چند زبان، و معانی آنها مشکل بوده، با تذکر به اینکه از کدام زبان میباشد به ترتیب حروف اوائل و اواخر آنها مرتب نموده و معانی آنها را بیان کرده و به اشعار بزرگان ادب بر صحت معانی نام برده استشهاد نموده و چنانکه در مقدمه آن نگاشته شده اگرچه این فرهنگ برای این نسخه ناسخه مثنوی ترتیب داده شده ولی معانی لغاتی که در نسخ دیگر نیز موجود میباشد در آن گذارده شده است.
احمد مصطفی اللبابیدی الدمشقی در ۱۳۲۱ق. کتابی در لغت به نام لطائف اللغه تالیف نموده و بی تاریخ چاپ شده و از لغات دستگاهی میباشد و نسخهای از آن نیز در این کتابخانه موجود است.
نوع خط:
تزئینات نسخه:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نسخ.
لغات با شنجرف نگارش یافته است.
کشمیری.
تیماجی.
1
چنانکه از دو یادداشت پشت برگ نخستین معلوم میشود دو رساله هم با این نسخه بوده ولی اینک رسالهای بدان پیوسته نیست.
3
خط و مهر اسم عبدالحی بن عبدالرزاق رضوی که این نسخه برای ایشان نوشته شده و خط و مهر محمدرضا بن محمدصفی حسینی کاشانی مشعر بر اینکه در ۱۱۶۶ق. این نسخه را خریداری نموده و چند مهر اسم و یادداشت دیگری در این صفحه موجود است.
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۴۰۴-۱۴۰۵.
[چند رساله دیگر در این مجموعه ضمیمه لطائف اللغات بوده است: یکی رسالهای در بدا تالیف مولی غلام رضا کاشانی و دیگری مقاله سوم مفتاح الحساب کاشانی و فهرست آن را درشت در برگ اول دوبار نوشتهاند. خط و مهر عبدالحی بن عبدالرزاق رضوی که این نسخه برای او کتابت شده و نیز مهر کچک عبدالعزیز رضوی بر همین برگ دیده میشود. (از عبدالحی رضوی کتابی به نام حدیقه الشیعه در دست است. (نسخه ش ۳۷۷۰). (حائری)].