الحمد لله الذی انزل علی عبدالکتاب و نزله بحسب المصالح و فصل الخطاب و الصلوه علی من عقله صارمه و عصاه... الی و من آخر کتبه و اشهرها ماهو المسمی بالکشاف... .
... منه قوله و اللیل اذاسیه و منه قوله تعالی فی سوره البقره ثم افیضوا من حیث افاض الناس علی قرائه من قرء بکسر السین الی غیر ذالک من المواضع قد جمع هذا فی مدینه توقات فی المدرسه الجدیده السلطانیه. فی عاشر محرم الحرام سنه ۸۹۴ق.
این نام و نسبت در پشت برگ اول نسخه (ص ۴۴ دفتر نوشته) شده. و مولف خود نیز تصریح کرده که در توقات، این کتاب را به پایان رسانیده. در کشف الظنون تفسیری از محمد بن یوسف مقدسی معروف به ابن ابیاللطیف ( -۱۲۰۸ق.) یاد کرده که صدر آن با کتاب حاضر مطابقت دارد تاریخ تالیف این کتاب با عصر این ابیاللطیف سازش ندارد.
در پایان کتاب تصریح شده مولف در شهر توقات در مدرسه سلطانیه به تاریخ ۸۹۴ق. از تالیف این تفسیر فراغت یافته است و باز به طوری که در دیباچه یادآوری شده سبب تالیف کتاب آن بوده است که با همه تعلیقاتی که بر کشاف زمخشری نگاشته شده شرح و تعلیق معتدل بر انوار التنزیل که تفسیر بسیار گرانبهایی است به تالیف نرسیده و این نکته مولف را بر آن داشته که دست به کار تالیف این شرح شده است. مولف که خود از علماء دولت عثمانی بوده است این تالیف را به آستان وزیر کبیر علی پاشا تقدیم داشته و دو صفحه از کتاب را به مدح و ثنای او تخصیص داده است و بر طبق تصریح دیباچه متعهد شده است که از نقل اقوال احتراز جوید و همچنین کرده و جز از شرح محقق بر سید شریف بر مفتاح العلوم و حواشی وی بر مطول تفتازانی و شرح مواقف قطبالدین تحتانی سخنی نیاورده است.
نوع خط:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نسخ (جز چند برگ که نستعلیق است).
ترکی ضخیم.
تیماجی قهوهای ضخیمتر.
1
این رساله که با چند قلم نوشته شده است و علاوه بر کتابها و رسالهها (که اکثر در تفسیر است) یادداشتهای پراکنده در بیشتر صفحات سفید آن موجود و بین رسالهها نوشته شده. اکثر صفحات دفتر محشی است.
ماخذ فهرست: مجلد پنجم، صفحه ۳۹۱۱-۳۹۱۶.
این تفسیر حواشی کامل و متعلق به همه سوره بن قرآن است و روش آن چنین است که حواشی خود را بر هریک از هریک از سوره با عنوان «قال القاضی فی سوره...» یا «قال فی سوره...» آغاز میکند. این تعلیقات بیشتر ناظر به نکات ادبی آیات شریفه قرآن و مشتمل است بر حواشی از مولف که در کنار صفحات نگاشته شده است.