احسائی هنگامی که الفیه شهید را درس میگفته، نوشتن این شرح را بر آن کتاب در نجف آغاز کرده و پس از مدتی که از آن بازمانده، بار دیگر به سال ۸۹۵ق. به هنگامی که با جمعی از یاران در مسجد کوفه معتکف بوده، به خواهش آنان به تکمیل این شرح همت گماشته و در ۲۴ ربیع آخر سال ۸۹۵ق. آن را به پایان رسانیده است. این رساله را بروکلمان و بغدادی در شمار مولفات احسائی یاد نکردهاند. این کتاب در کشف الحجب و فهرست طوس و در ذریعه به نام المسالک الجامعیه یاد شده پشت برگ اول نسخه حاضر نیز با خطی نزدیک به زمان کتابت اصل نسخه، همین نام قید شده اما در دیباچه مولف کتاب المسائل الجامعیه آمده است و چنین پیداست که در این نسخه دست کاری شده و شاید در اصل درر المسالک به جای «المسائل» بوده است. یکی از شاگردان احسائی به نام محمد بن صالح غروی ظاهرا نخستین کسی است که در ذوالحجه همان سال نسخهای دیگر تهیه کرده (نسخه حاضر) و نسخه خود را به نظر استاد رسانیده و با خود احسائی نسخه را مقابله و تصحیح کرده و کتاب را نزد او خوانده. احسائی در آغاز اجازهای که بدو داده مقابله و تصحیح نسخه را گواهی کرده است. این اجازه را ( که در پایان نسخه حاضر به خط مولف دیده میشود و اینک نقل میگردد) احسائی در مشهد رضوی در ۸۹۶ق. یک سال پس از تالیف کتاب و استنساخ این نسخه نوشته است:
«انهاه انهاء... و مقابله فی... و فهم جمیع ما انشیر الیه من المباحث المتقرره فیه و سال عن جمیع مشکلاتها و غوامضها و استکشف عن جمیع معضلاتها و اجبته عن کل ذالک و بینته له بیانا کافیا شافیا. فاخذه اخذ فاهم حازم داع له عارف به و هو الشیخ الفاضل الکامل الورع التقی الصالح شمسالدین محمد بن صالح الغروی تجاوز الله عنا و قد اجزت له روایته عنی بالطرق لی الی المشایخ الی الائمه (علیهم السلام) و کان ذالک فی المجالس متعدده و آخرها الیوم الرابع من شهر جمادی الاولی سنه ست و تسعین و ثمان مایه و کتب مصنفه الفقیر الی الله الغفور، محمد بن علی بن جمهور الاحساوی تجاوز الله عنه و عنی و کان ذالک بالمشهد الرضوی المقدس».
نوع خط:
نوع کاغذ:
نسخ تحریری.
سمرقندی.
1
کاتب که از شاگردان مولف بوده این نسخه را به فاصله چند ماه پس از تالیف کتاب از روی نسخه اصل نوشته و آن را نزد استاد درس خوانده و با نسخه اصل مقابله و تصحیح کرده و توضیحاتی را که به هنگام خواندن نسخه، نزد استاد از او میشنیده، (چنان که در متن اجازه نیز بدان اشاره شده) در حواشی نسخه ضبط کرده و زیر برخی از این حواشی نشان «منه دام ظله» دیده میشود. در کنار بسیاری از صفحات جمله (بلغت قراته زیا (مقابلته ایده الله) و در کنار صفحه آخر گواهی مقابله و اجازه روایت مصنف به کاتب به خط مصنف دیده میشود. بر پشت آخری برگ نسخه، بخشی از کتاب کفایه الاثر فی امامه الائمه الاثنا عشر آغاز شده و دنباله آن از نسخه افتاده و بیش از یک صفحه از آن در نسخه نیست. آغاز این بخش: من کتاب کفایه الاثر ان الله و ملائکته یصلون علی النبی حدثنا...
برگهای نسخه بر حسب کراسه (به سبک قدیم) شماره گذاری شده و مجموعا (۱۵) کراس و هر کراس ۸ برگ (۱۶ صفحه) است رقم کراسها به حروف نوشته شده.