باب الالف فصل الالف فی الفاروقی آرا بالفتح آراییدن و آراینده به معنی ثانی استعمال مرکب آید چون سخنآرا و عروسآرا و سخن آراینده و عروس آراینده...
انجام افتاده: ... همخانه عیسی و همسایه عیسی یعنی مرد رشید هم گذر و هم وصفی... خالی (پس از فصل فی الواو: هاز و فرومانده و حیران... فصل فی الهاء: هاله خرمن ماه و هامه تارک سر...
مولف مرید شیخ شرفالدین احمدبن یحیی منیری (۶۶۲-۷۸۲ق.) مولف معدن المعانی (بادلیان، ۱۲۶۳؛ دانشگاه، ۲۹۷۰) و مکاتیب (دانشگاه، ۲۶۱۷؛ مجلس، ش ۱۳۷۵۰ و ۶۶ط؛ بورکوی، ص ۱۱۴ ش۱۶۳) که به نام او در روزگار ابن المظفر رکنالدین باربک شاه بن ناصرالدین محمود شاه فرمانروای بنگاله (۸۶۴-۸۷۹ق.).
فاروقی خود از صوفیان است و مرید مخدوم جهانیان و در لکنهو به خاک سپرده شده است.
نوع خط:
تزئینات متن:
تزئینات جلد:
نوع کاغذ:
نسخ.
عنوان شنگرف.
تیماج مشکی مقوایی.
سفید.
1
1
در آغاز آمده «اول کتاب مطول در معانی و بیان به خط شکسته محشی جلد زرد با ترنج و جدول طلا بابت ملا بابا به تاریخ ۷ ماه ربیعالاول سنه ۱۰۳۴ق. و «کتاب مطول هفتاد و پنجه عمودی» با پراکندههای عربی و فارسی به نثر و نظم در آغاز در ۷ ص و در پایان در ۴ ص به خط قرن ۹ق. با چند تاریخ تولد از ۱۰۸۶-۱۰۸۸.
با حسابهای مورخ ۱۲۰۳ و ۱۲۰۷ق. در صفحه عنوان.
1
3
3
با تملک آقا سیدحسین بن سیده لطفالله موسوی جهرمی و ابوالعلاء بن مولانا درویش محمد و محمدمومن بن محمد سعید تبریزی با مهر او.
با مهرهای «محمدرضا بن محمدحسین موسوی» و «محمدصالح بن محمد الحسینی».
با مهر «اسحق حسینی».
ماخذ فهرست: شماره ۲/ ج ۱، صفحه ۲۵۳-۲۵۴.
نک: فرهنگ سخنوران، ۴۲۷؛ ریبعه، ۹/ ۱۶و ۸۰۱؛ فرهنگنویسی فارسی در هند، ص ۶۲؛ سپهسالار، ۲/ ۱۸۹و ۵/ ۲۵۱؛ دانشگاه، ۲۹۰۶؛ ملک، ش ۳۵۹ مورخ ۱۰۴۶؛ آصفیه، ۲/ ۳۸۷ ش۴۹۳؛ فهرست بایوسکی، ش ۴-۸؛ فهرست لنینگراد، ص۳۵۲ ش912و 311و C310؛ ریو، ص ۴۹۲و ۹۹۶؛ مونیخ، (اومر) ۱۰۳؛ مدراس، ۱۴۷و ۱۴۸؛ بلوشه، ۲/ ۱۹۶؛ ش ۹۷۴-۹۷۸؛ دیوان هند، ۲۴۵۷و ۳۰۵۲؛ بادلیان، ۱۷۱۸و ۱۷۱۹؛ بانکیپور، ۹/ ۱۷ ش۷۹۱و ۷۹۲؛ ایوانف، ۱/ ۶۷۳ ش۱۴۱۴؛ پرچ، ص ۱۹۵ ش۱۹و ص ۲۲۶ ش۱۷۱ (در این دو جا تنها از آن یاد شده است).
نک؛ منزوی، ۱۹۴۲و ۱۹۹۷.
کتاب نزدیک به ۱۶۸۰۰ بیت است و پس از تخطبه منظوم در توحید و نعت و سپاس منیری مقدمهای است در آن به نثر درباره معانی حورف مفرد و مرکب فارسی و ترکی با شواهد. پس از آن معانی لغات عربی و فارسی به فارسی و لغات ترکی به فارسی به ترتیب تهجی حرفهای آغاز کلمات که باب است هر یک چند فصل به ترتیب تهجی حرفهای آخر کلمات، پیش از هر باب قصیدهای است مربوط به آن، ماخذ آن در فهرستها یاد شده است.
میرزا ابراهیم اصفهانی فرهنگ خویش را از روی آن ساخته است (نک: سپهسالار، ۲/ ۲۳۰).
چلبی از «دیباج الاسماء للشیخ الامام موسی الفاروغی» یاد کرده است که جز این کتاب خواهد بود، به گفته آقای ایرج افشار فرهنگی به نام «دیباج الاسماء» نزد آقای سهیلی خوانساری است.
در این نسخه در بیشتر جاها از فاروقی یاد شده و در برخی جاها از فرهنگ شیخ محمد لاله (موید الفضلاء تالی ف۹۲۵ و گرفته از شرفنامه) (فرهنگنویسی ۶۶) و از صراح (ساخته ۶۸۱) گرفته شده ولی نام فاروقی پس از عنوان در بیشتر فصلها دیده میشود، پس باید این نسخه تحریری از شرفنامه باشد نه خود آن.