عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
IR
۱۰-۱۰۷۱۰
فارسی
عمده‌الاسلام
/ به شرح تحقیقی دانش‌پژوه
، تاریخ کتابت: قرن ۸ و ۹ق. (با ۱۱ برگ نستعلیق نونویس قرن ۱۲ق. در ش۱)
؛ قطع: ۹*۱۲سم. ۱۱۵گ. ۵-۱۱س.؛ اندازه جلد: ۱۲*۱۷سم.
نسخه را شادروان فکری سلجوقی دانشمند هرات در ۱۳۳۰ش. به شادروان بیانی بخشیده و آن مرحوم دو مقاله درباره رساله چهارم آن نوشته و سپس دانشمند کابل آقای عبدالحی حبیبی دو مقاله در «یغما» در نقد این گفتار آورده، رساله سوم آن در فرهنگ ایران زمین به کوشش آقایان محمد خوانساری و آلبرت ناپلئون کمپانیونی نشر شده است.
1
2
آغاز کتاب در نسخه‌های مدراس و بنگال ش ۹۹۷ و برلین و پاریس: الحمدالله رب العالمین و العاقبه اللمتقین والصلاه و السلام علی رسوله محمد و آله و صحبه اجمعین. بدان ارشدک (اسعدک) الله تعالی فی الدارین در کشف الاسرار آورده است: اول چیزی که بر بنده واجب است پیش از جمله فرایض پس ار بلوغ شناختن خدای تعالی است.
انجام در نسخه مدراس: و به خاتمه خیر این ضعیف را مدد به فاتحه به اخلاص کنند. اللهم احینا مع الایمان و امتنا بالایمان و احشرنا فی زمره المتقین یوم الحساب و صلی الله علی خیر خلقه و آله النبی المکی المدنی القریشی و آله اجمعین برحمتک یا ارحم الراحمین.
این اثر را از ابوطاهر بن کمال مولتانی دانسته‌اند نه عبدالعزیز که چلبی گفته است و نوشته‌اند که نباید پیش از پایان قرن ۹ق. تالیف شده باشد. از عنوان‌های کتاب‌هایی که از آنها نقل شده هم می‌توان چنین گمان برد.
نوع خط:
تزئینات متن:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نسخ.
عنوان شنگرف.
سفید.
تیماج سبز ضربی مقوایی با ترنج.
عنوان‌های مطالب در نسخه مدراس:
کتاب الایمان. در کشف الاسرار آورده است.
کتاب الطهاره. شرایط نماز شش چیز است که مقدم بر ناز است به جای باید آورد.
کتاب الصلوه. بدانکه سبب نماز وقت نماز است بدر آمدن نفس وجوب او آویزد.
کتاب الصوم. بدان وفقک الله تعالی علی الطاعات بدانکه یک ماه روزه داشتن فرض است بر همه مسلمانان از مردان و زنان و آن ماه رمضان است.
کتاب الزکاه. زکات فرض عین است بر مسلم بالغ عاقل از مرد و از زن چون مالک نصاب باشد.
فصل فی الاضحیه. قربانی واجب است بر هر مسلمانی توانگر از نفس خود ماما از اولاد بر وی نیست.
کتاب الحج. حج فرض (عین) است بر همه مسلمانان از مردان و زنان چون استطاعت باشد ایشان را.
خاتمه. می‌گوید بنده گنه‌کار.
عنوان‌های مطالب در نسخه ما:
قسم التوحید آغاز آن افتاده و دارای عنوان‌های: «اما الایمان بکتبها، اما الایمان بالرسل، اما الایمان بالیوم الاخر، اما الایمان بالتقدیر».
مقدمه دوم در صلوه: کتاب الطهاره.
فصل اول در بیان طهارت از حدث، دارای عنوان «مساله» در اینجا و فصل‌های دیگر.
فصل دوم فی نواقض الوضوء
فصل سوم نوع دوم طهارت بدن از جنابت.
فصل چهارم فی التیمم.
فصل پنجم تیمم کردن [بر] سنگ و غبار.
فصل دوم در بیان شرط دوم، جامه پاک که شرط است برای صحت نماز.
فصل سوم در بیان شرط سوم، جای پاک شرط صحت نماز است.
فصل چهارم در بیان شرط چهارم، پوشیدن عورت.
فصل پنجم در بیان شرط پنجم، روی به قبله آوردن.
فصل ششم در بیان شرط ششم، نیت کردن.
فصل در نوع سیوم در بیان طهارت از حیض و نفاس.
کتاب الصلوه: باب صفه الصلوه، مسائل التکبیر، مسائل القیام، مسائل الرکوع، مسائل السجود، مسائل العقود.
فصل چون در نماز درآمد، فصل در کنز آورده است، فصل فی المکروهات، فصل فی الجماعه، فصل فی قضاء الفائته، فصل فی الاوقات المکروهه، مسائل سجده التلاوه، فصل مسافر، فصل فی صلاه الجمعه، فصل فی صلوه العید، فصل فی الکسوف، فصل فی الاستسقاء، فصل فی صلاه الجنازه.
کتاب الصوم، کتاب الزکات، فصل فی صدقه الفطره، فصل فی الاضحیه، کتاب الحج.
ماخذ فهرست: شماره ۲/ ج ۱، صفحه ۱۱۰-۱۱۲.
در عمده از این کتاب‌ها آورده شده است:
کشف‌الاسرار، فتاوی ظهیری، شرح امالی، عمده، امالی، عقیده، نجاح، تفسیر عتابی، محصل امام رازی، اصول صفاری، هدایه مولانا بدرالدین صابونی، بستان فقیه ابولیص در تفسیر عمده، تفسیر امام زاهد دروازجه، مشارق الانوار، فقه اکبر، فتاوی کبری، مقدمه، عمده عقیده، منظومه، صلوه مسعودی، متفق، قدوری، تحفه، شرح هدایه، هدایه، کنز، محیط، کافی، شرعه، تحفه الفقه، لغت مصادر زوزنی، مدخل کرخی، مکشوف، خرکامی، مصفی، خلاصه، منار، تفسیر عمده، خزانه الفقه، صغری، فتاوی سراجی، فروع نیشابوری، نافع فقه، ینابیع، فتاوی تجنیس رکنی، شرح طحاوی، جامع الکبیر، معالم رازی، کتاب السعادات، عیون المجاز، جوهر شرح هدایه، ترغیب الصلوه، فقه البشر، فتاوی تتمه، وافی، تفسیر عمده معانی، حاشیه رومی، تفسیر وجیز، متفرقات کنز، حیل خصاف، فتاوی نسفی، کتاب العالم و المتعلم، وصایا امیرالمومنین علی رضی الله عنه، نوادر ترمذی، نصاب الفقه، مسائل العالم، و المتعلم در روضه زندوستی، کشف شرح بزدودی، اخبار صحایف، حقایق، تفسیر منیر، کشف الادله (نزدیک تمام سدن کتاب) سلطان العارفین قطب الاولیاء شیخ الشیوخ شهاب‌الدین عمر سهروردی.
نسخه‌های عمده‌الاسلام:
۱. مدراس ش ۵۴۳ ص ۶۲۱ فهرست در ۱۶۵گ، مورخ ۲۲ رجب سال چهارم محمدشاهی و ش ۵۴۴ در ۷۳گ. در فهرست از ابوطاهر بن کمال مولتانی دانسته شده نه از عبدالعزیز که چلبی گفته است. در آغاز آمده که در پنج مقدمه است ولی در نسخه چنین نیست.
۲. بهار ش ۴/ ۱۴۰ ص۱۰۷ فهرست عربی.
۳. برلین ص ۲۴۱-۲۴۲ ش۱۸۷و ۱۸۸ فهرست پرچ.
۴. پاریس ش۵۵ فهرست بلوشه.
۵. بنگال ج۱/ ۱۰۵۱ و ذیل ۲/ ۹۹۷.
۶. لنینگراد ش B1741و B1916و B2268و B3748و C248 ص ۳۸۴ و ۶۲۵ فهرست.
۷. موزه بریتانیا Add 25854 در ۹۵ گ که ریو (ص۲۲) آن را نشناخته است و باید همین رساله باشد.
در نسخه پاریس آمده: مشتمل بر پنج مقدمه سات که بناء اسلام است ملتقط از هفتاد و چند کتاب از کتب اصول و فروع به وجه اختصار به خاطر پریشان جمع کردم این را «عمده‌الاسلام» نام نهادم.
ایوانف می‌نویسد که نزدیک به هفتاد عنوان کتاب در این رساله یاد شده که بیشتر آنها در هیچ کتابخانه‌ای نیست و تالیف آن هم نباید پس از پایان قرن ۹ق. باشد.
/ به شرح تحقیقی دانش‌پژوه
مجموعه دارای چهار رساله
955134
فقه حنفی، اعتقادات اهل سنت
۲۲۸
/
۱
س
س
ایران
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
20120804
MF
87856
Y (بله)
