، تاریخ کتابت: قرن ۸ و ۹ق. (با ۱۱ برگ نستعلیق نونویس قرن ۱۲ق. در ش۱)
؛ قطع: ۹*۱۲سم. ۱۱۵گ. ۵-۱۱س.؛ اندازه جلد: ۱۲*۱۷سم.
نسخه را شادروان فکری سلجوقی دانشمند هرات در ۱۳۳۰ش. به شادروان بیانی بخشیده و آن مرحوم دو مقاله درباره رساله چهارم آن نوشته و سپس دانشمند کابل آقای عبدالحی حبیبی دو مقاله در «یغما» در نقد این گفتار آورده، رساله سوم آن در فرهنگ ایران زمین به کوشش آقایان محمد خوانساری و آلبرت ناپلئون کمپانیونی نشر شده است.
نسخه کامل این ترجمه را آقای حبیبی در دست دارند و در محرم ۱۱۵۶ق. نوشته شده است.
که از روی متن «السواد الاعظم» ابوالقاسم اسحاق بن محمدبن اسمعیل حکیم سمرقندی (د: ۱۰ محرم ۳۴۲ق.) که نزدیک به ۲۹۰ ساخته است یا ترجمه آن که به دستور امیر نوح بن منصور سامانی نزدیک ۳۷۰ق. به نگارش درآمده است برگزیده است.
نسخه کامل این ترجمه را آقای حبیبی در دست دارند و در محرم ۱۱۵۶ق. نوشته شده است.
نوع خط:
تزئینات متن:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نسخ.
عنوان شنگرف.
سفید.
تیماج سبز ضربی مقوایی با ترنج.
ماخذ فهرست: شماره ۲/ ج ۱، صفحه ۱۱۳-۱۱۴.
نک: قاموس الاعلام، ص ۱۰۵۸؛ معجم المطبوعات، ص ۱۴ و ۱۰۴۶؛ ذیل بروکلمان، ۱/ ۵۹۵ در آن از ۶۲ مساله کلامی بحث شده است.
بنگرید به: گفتار دکتر مهدی بیانی در ارمغان محمد شفیع، ص ۲۲۱-۲۳۰ که در آن از عقیده سمرقندی (ش۴) بحث شده است، گفتار او در مجله ادبیات تهران س۶، ش ۳ و ۴، ص ۵۷-۷۰ که در آن باز از همین عقیده گفتگو شده است. گفتار عبدالحی حبیبی در مجله یغما ش۱۸۱، ص ۱۹۳و ۱۹۰، ص ۴۹ که در آن دو از ش۴ این مجموعه بحث کرده است، فرهنگ ایران زمین، ۴/ ۱۵۹ که در آن ش۳ به چاپ رسیده است، آموزش و پرورش، ش۹، س۲۶، ش۵۷۱؛ نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه، ۲/ ۲۷۹، ش۱۳۱؛ دیباچه تبصره ساوی، ص ۵۸؛ فیلمها، ص۴۲۰و ۵۲۳ و ۷۱۵؛ نفحات الانس جامی، ص۳۵۲؛ تکمله نفحات لاری، چ ۱۳۴۳ق. کابل ص۵۷؛ مقدمه روضات الجنان، ص ۲۷و ۳۷؛ ریحانهالادب، ۱/ ۲۰۰؛ خزینه الاصفیا، ۱/ ۵۵۹.
از عقاید خواجه پارسا چهار نسخه هست یکی در همین مجموعه با خط خود او در چاشت روز سهشنبه ۲۹ رجب ۷۹۵ق. در اوش، دومی در مجموعه دانشگاه آنقره ش ۱۲۵۷ که در پسین روز دوشنبه ۲۲ ذح ۱۰۱۷ق. گویا در بغداد از روی همین نسخه نوشته شده است، سومی نسخه آقای محمدحسین بهروز در کابل گویا مورخ ۱۰۱۲ق.، چهارمی نسخهای که در فهرست طاهرجانف یاد شده است.
الرد علی اصحاب الاهواء المسمی بالسواد الاعظم علی مذهب الامام الاعظم ابوحنفیه رساله عملی و دستی ماتریدیها بوده و بر آن شرحها نوشتهاند:
یکی از آنها «سلام الاحکام علی السواد الاعظم فی الکلام» است از ابراهیم حلمی بن حسین وفی که در آستانه استانبول در ۲۲۰ص. به چاپ رسیده است.
نسخههای متن در ایاصوفیا (۱۱/ ۳۳۳۶) و کتابخانه غازی خسروبک در سراوو (۱/ ۷۴ش ۴/ ۳۱۵۱ ش ۱۲۰ فهرست) و کتابخانه عمومی استانبول ( ش ۳۲۵۳) و قاهره (۷/ ۱۹۸) هست.
نسخه پاریس (ش SA 382/1) به ابوحفص کبیر نسبت داده شده است (ص ۱۷۷ ش۸۲۴ فهرست عربی) با این که مولف ابوالقاسم ابراهیم بن محمد حکیم سمرقندی درگذشته ۳۴۲ است (چلبی) متن در بولاق در ۱۲۵۳ق. و قازان در ۱۸۷۸م. و استانبول در ۱۲۸۸ق. به چاپ رسیده است.
انیس افندی بلغاری آن را به ترکی ترجمه کرده و در بولاق در ۱۲۵۸ق. چاپ شده است.