عنوان

حدیقه السعداء

۱۰-۳۸۰۱

ترکی آذری

حدیقه السعداء

[ نسخه خطی]

/ از: محمد بن سلیمان حلی بغدادی کربلایی متخلص به «فضولی»

: کاتب: احمد

، تاریخ کتابت: سال ۱۲۶۵ق.

۱۱۹ برگ، ۲۰ سطر

؛خشتی.

این اثر در سال‌های ۱۲۵۳، ۱۲۶۱، ۱۲۷۱، ۱۲۸۴، ۱۲۸۶، ۱۲۹۱، ۱۲۹۶، ۱۳۰۸، ۱۳۲۸ و ۱۳۴۲ق در بولاق (قاهره)، در سال‌های ۱۲۵۳، ۱۲۷۳، ۱۲۸۶، ۱۲۸۹، ۱۲۹۶، ۱۳۰۲ و ۱۳۰۴ق و بدون تاریخ در استانبول، نیز بار دیگر بی‌تاریخ در تبریز و اخیرا از سوی صالح حسینی از سوی انتشارات بین‌المللی الهدی در تهران و نیز توسط مجمع جهانی اهل البیت در تهران و نیز توسط مجمع جهانی اهل البیت علیهم السلام در قم به چاپ تحقیقی رسیده است.

1

2

«بسمله، (رب اشرح لی صدری و یسرلی امری و احلل عقده من لسانی) ... یا رب ره عشقنده بنی شیدا قیل احکام عبادتون بکا اجرا قیل، نظاره صنعنکده گوزم بینا قیل اوصاف حمیدنکده دلیم گویا قیل».

«... (۱۱۵ب) جمله ثوابن دن داخی بو مصیبت نامه مولفینه تصدق قلوب بو ثواب دخی موجب مزید حسنتات اولور و صلی الله تعالی ... (۱۱۵ب) ای فضولی کعبه تحقیق دوتمش بو طریق رحمت توفیق و فضل حق سکا اولسون رفیق ... (۱۱۷الف) اگر چه اظهار سلسله سیادت داخل احوال کربلا و شرح ابتلای انبیا اولوب نسخمده ایرادی مناسب دگل ... بو نسخه ... (۱۱۸ب) جان گداز جگر سوز احسن ساعات و ایمن ا[و] قاتده سمت اختتام بولدی و بو مصلحت تفهیم عوام ایچون ..... تمام ایده‌لر؛ ربنا اغفرلنا و ارحمنا یا الها و سیدا و سندا؛ تمت الکتاب».

محل کتابت نامعلوم است؛ رقم کاتب: «تمت الکتاب بعون الملک الوهاب احقر عبادالله احمد غفر الله ... فی شهر ربیع الاول سنه ۱۲۶۵ق».

نوع خط:

تزئینات متن:

نوع کاغذ:

تزئینات جلد:

نستعلیق.

عنوان‌ها و نشانی‌ها مشکی و قرمز؛ اندازه متن: ۵۱۶*۵/۱۰سم.

شرقی سفید.

مقوایی سبز مغز پسته‌ای.

2

1

این نسخه در حاشیه تصحیح گردیده است.

در انجام، یک حدیث از حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم: «القبر ینادی کل یوم خمس کلمات یابن آدم ...»، ابیاتی به فارسی با مطلع: فکرم غریب و یار غریب و وطن غریب بلبل غریب و ناله غریب و چمن غریب و نیز در برگ (۱۱۹ب) متن کوتاهی شیوا و ادبی با آغاز «مترجمان شرح تعزیت داری و محرران سوگواری ...»، ایضا ابیاتی به فارسی با مطلع: دیده خون شبنم در این گلزار حسرت باز کن گریه بر انجام کار خویشتن آغاز کن، به همراه چند دعا و تعویذ آمده است.

3

در آغاز دو مهر محو شده دیده می‌شود که گویا مربوط به کتابخانه‌ای بوده است.

باید افزود که این کتاب در یک مقدمه، ده باب، و یک خاتمه به ترتیب ذیل نگارش یافته است؛ مقدمه: رشحاتی در مصائب امام حسین علیه‌ السلام، باب اول: در بیان احوال انبیاء علیهم السلام، باب دوم: در بیان جفاهایی که حضرت رسول صلی‌الله علیه و آله و سلم از قریش کشید، باب سوم: در بیان وفات حضرت رسول (ص)، باب چهارم: در بیان وفات حضرت فاطمه زهراء سلام الله علیها، باب پنجم: در بیان وفات حضرت علی مرتضی علیه السلام، باب ششم: در بیان وفات حضرت امام حسن علیه السلام، باب هفتم: در بیان ولادت حضرت امام حسین علیه السلام، باب هشتم: در بیان شهادت حضرت مسلم بن عقیل (س)، باب نهم: در بیان چگونگی آمدن حضرت امام حسین علیه السلام از مکه به کربلا، باب دهم: در بیان چگونگی بردن مخدرات اهل بیت علیهم السلام به شام؛ خاتمه: در بیان حالات اجمالی حضرات ائمه اثنی عشر علیهم السلام.

ماخذ فهرست: جلد ۲/۴۰، صفحه ۲۸۶ - ۲۸۹.

کتابی در تاریخ و حالات انبیاء علیهم السلام و پنج تن آل عباء علیهم السلام، و به خصوص احوال و مصائب حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام است. این کتاب ترجمه‌ی روضه الشهداء مولی حسین بن علی کاشفی بیهقی (د. ۹۱۰ق) است، تنها با این تفاوت که فضولی به جای اشعار کاشفی، از سروده‌های خویش بهره جسته است و همچنین در آغاز هر باب، اضافاتی از خود ایراد نموده است. عهدی بغدادی (د. ۹۸۰ق)، معاصر فضولی درباره‌ی این کتاب می‌نویسد: «حدیقه السعداء، تشهد انه مبدع فی اسلوبه و برهان ساطع فی اختراع معانیه و حدث عن السبک و لا حرج فی صوغ کلماته فهی اشبه بحله ذهبیه اکتستها المعانی». از کتبی که فضولی، این شاعر دلباخته و عاشق اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام در این اثر از آ‌ن‌ها بهره جسته است، می‌توان به اللهواف علی قتلی الطفوف سید بن طاووس حلی (د. ۶۶۴ق) و مقتل ابی مخنف لوط بن یحیی ازدی (د. ۱۵۷ق) اشاره نمود. ناگفته نماند که در این کتابخانه‌ی عامره، نسخه‌هایی از حدیقه السعداء موجود است که در مجلدات فهرست‌ها گزارش گردیده است و از آن جمله می‌توان به نسخه‌های جدید آن، به شماره‌های «۸۳۰۱» و «۹۲۴۷» نیز اشاره نمود. از این اثر نسخ چندی در کتابخانه‌های ایران و خارج از کشور موجود است که علیرضا قره‌بلوط در معجم التاریخ (ج۴، صص۲۷۶۲ - ۲۷۶۳) گزارشی از برخی از آن‌ها بدست داده است. همچنین این اثر با اندکی تغییر در شیوه‌ی بیان و ساختار زبانی، در سال ۱۹۹۵م در استانبول به الفبای لاتین به اصلاح «ترانسکریپت» گردیده باید توجه و عنایت داشت که این نسخه نسبت به نسخه‌های دیگر حدیقه‌السعداء، به مقدار نه صفحه اضافات دارد که حاوی ابیاتی از فضولی و فرازی چند به نثر در وقایع خونبار کربلا و شهادت امام حسین علیه است.

تاریخ معصومین علیهم السلام

ایران

کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

11-01505.pdf

MF

130960

1

Y (بله)