/ از: سراجالدین عبدالجلیل بن فیروز بن حسین غزنوی نحوی مشهور به «ابن فیروز» (سدهی ۸ - ۹ق) (یا) ابوحیان اثیرالدین محمد بن یوسف بن علی جیانی غرناطی اندلسی نحوی
: کاتب: [سید حسین طباطبائي جندقی]
، تاریخ کتابت: سال ۱۲۷۵ق.
۳۰ (۱ب - ۳۰الف) برگ، ۱۷ سطر
؛خشتی.
باید افزود که این اثر دهها بار در ضمن جامع المقدمات به صورت سنگی منتشر گردیده است که از آن جملهاند چاپ تهران در سالهای ۱۲۸۰، ۱۲۸۵، ۱۲۹۴، ۱۲۹۸، ۱۳۰۰، ۱۳۰۸، ۱۳۰۹، ۱۳۱۱، ۱۳۱۵، ۱۳۴۳، ۱۳۴۴، ۱۳۶۵ و ۱۳۶۶ق و نیز چاپ تبریز در سالهای ۱۳۰۵ و ۱۳۰۶ق، همچنین در هند سال ۱۳۰۵ق در اصفهان بدون تاریخ و دهها چاپ دیگر که ذکر تفصیلی همهی آنها از حوصلهی این نوشتار خارج است.
1
2
«بسمله، الحمدلله رب العالمین و العاقبه للمتقین و الصلوه و السلام علی خیر خلقه محمد و آله اجمعین؛ اما بعد فهذا مختصر مضبوط فی علم النحو جمعت فیه مهمات النحو علی ترتیب الکافیه...».
«... النون لم یبق ساکنه فلم تکن علی الاصل و ان ابقوها ساکنه لالتقی ساکنان فیلزم التقاء الساکنین علی غیر ... و هو غیر جائز؛ قد تم هذا الکتاب».
محل کتابت نامعلوم است؛ رقم کاتب: «تم الکتاب فی غره شهر رجب المرجب من شهور سنه ۱۲۷۵ق».
نوع خط:
تزئینات متن:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نسخ.
عنوانها و نشانیها قرمز؛ اندازه متن: ۱۵*۸سم.
فرنگی سفید نازک.
تیماج قهوهای فرسوده.
2
1
این نسخه در حاشیه تصحیح گردیده است و حاشیهنویسی در هامش و میان سطور به عربی و فارسی با نشان «مهدی و ...» دارد.
در انجام برگ (برگ ۳۱الف - ۳۱ب) فوائدی ادبی و لغوی آمده است.
3
1
در آغاز مهر بیضی «صالح».
در آغاز یک تملک با نام غلامرضا دیده میشود.
ماخذ فهرست: جلد ۲/۴۰، صفحه ۲۶۹ - ۲۷۱.
رسالهی موجزی در ادبیات عرب (علم نحو) به مانند الکافیهی ابن الحاجب است که مولف آن را در یک مقدمه ۳ مقاله و خاتمه تالیف نموده است؛ باید افزود که مقدمه دارای سه فصل، و مقالهی نخست در اسم است که خود آن مشتمل بر دو باب و سه مقصد و خاتمه است؛ مقالهی دوم در فعل و مقالهی سوم نیز در حرف میباشد. در مصادر دربارهی مولف این رساله گمانهزنیهای چندی صورت گرفته است؛ مشهور آن است که از ابوحیان اندلسی یا از ابن فیروز است؛ برخی از جمله حاجی خلیفه آن را از ابومحمد عبدالله بن جعفر بن محمد فسوی شیرازی مشهور به «ابن درستویه» (د. ۳۴۷ق در بغداد) دانستهاند؛ استاد عبدالحسین حائری و مرحوم خانبابا مشار، حتی احتمال دادهاند که این اثر ممکن است از ابوعبدالله زبیر بن احمد بصری شافعی بوده باشد؛ به هر تقدیر ما در ثبت نام مولف بر نظر مشهور اکتفاء کردیم. ناگفته نماند که این اثر مختصر به جهت اهمیت و دقت، عرب گردیده و شروح و تعلیقات چندی بر آن نوشتهاند که برخی به چاپ رسیده است. از این رساله در مجلدات مختلف فهرست این کتابخانهی عامره، نسخههایی معرفی شده است که از آن جمله میتوان به شمارههای «۸/۳۹۹۷» و «۴/۳۳۸۰» اشاره نمود. از این اثر نسخ بسیاری در کتابخانههای ایران و خارج از کشور موجود است که علیرضا قرهبلوط در معجم التاریخ (ج۳، ص۱۵۲۹ و ج۵، ص۳۳۱۲) گزارشی از آنها بدست داده است.
/ ابوعبدالله جمالالدین محمد بن عبدالله طائی جیانی اندلسی مشهور به «ابن مالک»