عنوان

آداب بحث و مناظره

۱۰-۳۶۵۴

فارسی

آداب بحث و مناظره

[ نسخه خطی]

/ از: خواجه شرف‌الدین حسن شاه

: کاتب: [علی بن طالب]

، تاریخ کتابت: [سال ۱۰۱۰ق].

۱ (۷۹ب) برگ، ۲۶ سطر.

این اثر در سال ۱۲۷۲ق به صورت سنگی در تهران به چاپ رسیده و همان چاپ بدون تاریخ از سوی مکتبه بصیرتی در قم افست شده است.

1

2

«بسمله، الحمدلله لمن لا مانع لحکمه و لا ناقض لقضائه اذا شکر لا معارض له فی ارضه و سمائه و الصلوه و السلام علی جمیع الرسل الدلائل و تفضیلا علی نبینا ... فهذه زبده متفقه و جمله نافعه فی آداب البحث و المناظره و کتبتها بالتماس بعض الاعزه و الاحبه من السادات الاجله ... بدانکه وفقک الله للتحلی بحلیه اهل العلم و الکمال ... که بحث از روی لغه تفتیش و جست جو نمودن است و در اصطلاح آنست که حکم ثبوتی یا سلبی را بدلیل اثبات کنند و مناظره بحسب لغه نظر بیکدیگر کردن است و در اصطلاح آنست که دو خصم نظر کنند در حکمی و مسئله...».

«... این دلیل بجمیع مقدمات صحیح نیست یعنی در او خلل است غیر معین آن را نقض اجمالی گویند درین هنگام بر خصم واجب شد که آن خلل که دعوی...» افتاده.

محل کتاب نامعلوم است.

تزئینات متن:

نوع خط:

نوع کاغذ:

عنوان‌ها و نشانی‌ها مشکی؛ اندازه متن: ۵/۱۵*۵/۱۰سم.

نسخ (عربی) و نستعلیق (فارسی).

فرنگی سفید نازک آهار مهره شده.

2

1

این نسخه در حاشیه تصحیح گردیده است.

در برگ (۸۰ب) یک بیت شعر به عربی دیده می‌شود که ذیل آن نام «آقا محمدجعفر صحاف» آمده است.

ماخذ فهرست: جلد ۲/۴۰، صفحه ۱۷۱ - ۱۷۲.

رساله‌ی بسیار موجزی در بیان آداب بحث و مناظره است که (طبق نسخه‌ی ۱۱۷/۱۹۱۸ مجلس) مولف آن را به نام بزرگی که او را با این اوصاف یاد کرده: «فخر عتره الرسول و عز اولاد البتول و اختیار الاهالی و الاصول، شرح الله صدره» تالیف نموده است و چون در حال سفر بوده با شتاب و به اختصار نوشته است. این اثر دارای دیباچه‌ای به عربی در تفسیر و تعریف «بحث» و «مناظره» و سپس آداب بحث را در ۴ فصل بدین ترتیب بیان نموده است: ۱. فصل: بدانکه کسی که درصدد آنست که مطلوبی و حکمی را اثبات کند مادام که بیان مذاهب و اقوال ...؛ ۲. فصل: اگر خصم معترضی دلیل معلل شود؛ ۳. فصل: مثلا کسی گوید مدعی آنست که لفظ صد اسم است؛ ۴. فصل: خصم را نیز رسد در مثال مذکور که مقدمه معینه را دلیل ... این اثر را به ندرت در برخی فهرست‌ها و سرچشمه‌ها، به خواجه نصیرالدین طوسی (مانند همین نسخه)، ابن کمال پاشا و دیگران نسبت داده شده است؛ لیکن بر اساس نسخ متعدد، نسبت خواجه حسن شاه بقال صحیح‌تر به نظر می‌رسد؛ چنان که استاد حائری (حفظه الله) نیز در تمامی نسخ این کتابخانه همین نسبت را تایید نموده‌اند. باید افزود که از این رساله، در این کتابخانه، نسخ دیگری نیز به شماره‌های «۱۷/۱۹۱۸»، «۲/۱۴۴۷۳»، «۷/۳۳۷۲»، «۷/۱۳۵۷» و «۱۷/۱۴۴۷۳» موجود است. از این اثر در سایر کتابخانه‌های ایران نیز نسخه‌هایی دستنویس نگهداری می‌گردد و استاد منزوی گزارشی از آن‌ها ارائه داده است. همو افزوده است که این رساله‌ی موجز در سالنامه‌ی پارس در سال ۱۳۲۳ش منتشر شده است.

/ زین‌الدین بن علی بن احمد جزینی عاملی شامی مشهور به «شهید ثانی»

تمهید القواعد الاصولیه و العربیه لتفریع الاحکام الشرعیه

۷۳۵۴۴۳

منطق

ایران

کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

MF

130960

1

Y (بله)