عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
۱۰-۳۵۹۴
عربی
خیر القلائد شرح جواهر العقاید = شرح القصیده النونیه فی العقاید
[ نسخه خطی]
/ از: عثمان بن عبدالله کلیسی حلبی قسطنطینی مشهور به «عریانی»
: کاتب: مصطفی وهبی بن محمد افندی مدرس‌زاده یانیوی
، تاریخ کتابت: سال ۱۲۱۹ق.
۱۳۹ برگ، ۲۱ سطر
؛خشتی.
این شرح نخستین بار در سال ۱۳۰۱ق در آستانه (استانبول) به چاپ رسیده است.
1
2
«بسمله، الحمدلله الذی نور قلوبنا بعقائد اهل العرفان و صرف صدورنا عن عقاید اهل الزیغ و الضلال و الطغیان... و بعد فالاخلاق بین اولی الالباب ... ان اشرف العلوم من جمیع الجهات هو علم التوحید ... قال فی المشهور من الاخبار ان بنی اسرائیل تفرقت علی اثنتین و سبعین مله و تفرق امتی علی ثلاث و سبعین مله کلهم فی النار الا واحده... لا تجتمع علی الضلاله علی ما ورد فی الحدیث و قد صنف العلماء من السلف و الخلف فی هذا العلم کتبا و رسائل ... و من جملتها ما نظم نظام جواهر المعانی ... افاضل بلاد الروم ... مولانا خضر بیک ابن الجلال ... مع صغر حجمه ... و قدر شرح الفاضل المحقق ... المولی الخیالی ... و قد شرح هذا النظم شارح آخر و اعترض علی الخیالی ... فحدانی الی هذا الی شرح لا طویل ممل و لا قصیر مخل ... ثم اعلم ان هذه القصیده اللطیفه ...».
«... و هو قول المولی الخیالی و لو کانت من کلام الناظم المحقق لشرحتها و هذا آخر ما قصدناه و تتمه ما اردناه من شرح هذه القصیده الفاخره ... و الحمدلله اولا و آخرا ... الی یوم الدین؛ تمت الکتاب بعون الله الملک الوهاب».
محل کتابت نامعلوم است؛ رقم کاتب: «تمت ... عن ید [ال] عبدالفقیر الحقیر المعترف بالعجز و التقصیر مصطفی وهبی بن محمد افندی مدرس زاده الیانیوی غفرالله ... سنه تسع عشر و ماتین و الف من هجره ... سنه ۱۲۱۹ق و ما ترکت شیئا قصدا الا ما وقع سهوا ... مکفرا لذنوبی».
نوع خط:
تزئینات متن:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نسخ و نستعلیق (دو قلم).
عنوان‌ها و نشانی‌ها قرمز و مشکی؛ اندازه متن: ۱۷*۹سم.
فرنگی سفید آهار مهره شده.
مقوایی با روکش کاغذ ابرو و باد سبز مغز پسته‌ای، عطف پارچه فرسوده کرباس، مغزی تیماج فرسوده زرشکی با لبه برگردان (طبله).
2
1
این نسخه در حاشیه تصحیح گردیده است و حاشیه‌نویسی با نشان «منه» دارد که به نقل از خود شارح نوشته شده است.
نیمه نخست این نسخه به نسخ و نیمه دوم نیز نستعلیق می‌باشد؛ در آغاز نسخه ۴ بیت شعر به زبان ترکی در مدح برخی معصومین علیهم السلام آمده است: بحمدالله که اسلامه دلیلم مصطفی گلدی امیرم رهبرم شاهی علی المرتضی گلدی، ایمامم اول کرم کانی نیجه بن یومیم اونی رسولک قره العینی حسن خلقی رضا گلدی، فدا اولسوم اکا جانم هم اولدر قره العینم ایکن عالمده سلطانم حسینی کربلا گلدی، اکا انس ملک یتدی اونا بنده‌سی یتدی جهانک قطبی عالمده علی زین‌العبا گلدی. همچنین یک نثر ادبی ملمع فارسی - ترکی «هماره غنچه مرا طرب نسیم فیض بله گشاده و مقاصد ما فی الباللری فوق الاراده آماده اولمری دعوتی ...» که به نظر می‌رسد انشایی تمرینی برای سطور آغازین مکتوبات و نامه‌های ادبی است.
1
تملک «حسن بن حاج صالح» در نقطه‌ی شروع برگ آغازین و پشت جلد آمده است.
ماخذ فهرست: جلد ۲/۴۰، صفحه ۱۰۶ - ۱۰۷.
قاضی خضربیک بن جلال‌الدین عثمان بن احمد پاشا سور حصاری (د. ۸۶۳ق) قصیده‌ای نونیه در ۱۰۵ بیت در بیان اعتقادات اهل سنت (حنفیان) از مباحث توحید، نبوت و معاد با عنوان عجاله لیلتین سرود؛ سپس تلمیذ خضربیک، یعنی شمس‌الدین احمد بن موسی خیالی ازنیقی (د. پس از ۸۸۶ق) آن را شرح نمود و پس از آن شارح دیگری آن قصیده را دوباره شرح کرده و در آن به شرح خیالی انتقادها و اعتراضاتی نمود؛ برای نمونه گفته است که در شرح خیالی فرق گذاشته نشده بین مذهب ما تریدیه و اشعریه! به هر تقدیر کلیسی شرح حاضر (خیر القلائد) را با استفاده از مطالب شروح متعدد آن قصیده، جمع‌آوری و تالیف کرده است. از این اثر در معجم التاریخ (ج۳، ص ۱۹۴۹) چند نسخه‌ی دستنویس، از کتابخانه‌های عراق و ترکیه گزارش شده است.
عقائد
۴۲۸
ک
ایران
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
MF
130960
1
Y (بله)
