/ از: سید محمود بن محمد (عبدالله) ارموی آمدی بروسوی نقشبندی مشهور به «آچیق باش»
: کاتب: عمر بن محمد رهاوی
، تاریخ کتابت: سال ۱۰۸۸ق.
۸۵ (۳ب - ۷۸ب) برگ، ۱۴سطر.
1
2
«بسمله، الحمدلله رب العالمین... بعده بویله دیر فقیر و حقیر و پر تقصیر... که ای طالب قرائت قرآن بل کل کم قرآن عظیم تجوید ایله اوقنمق لازم گلور پس قرائت قرآن دن مقصود طلب ثواب ایکن... و بو رساله شریفیهیی تجویدک معتبر کتابلرندن اخذ ایدوب جمع ایلدم و تورکجه عبارت کتوردم تا مبتدی اولانلره اخذ آسان اوله و قواعد ایله دولدردم... بو رسانه نک اسمین گزیده قدوم زیرا هر کتابک گزیده سیدر...».
«... پس لازم اولدیکه بونی بر باب ایدوب کتاب ایچنده یازه وز الحمدلله رب العالمین الی الاختتام و صلی الله علیه نبیه و صحبه الکرام؛ تمت».
محل کتابت نامعلوم است؛ رقم کاتب: «تمت الکتاب... بعون الله الخالق علی ید [ال] عبدالضعیف [ال]مذنب العاصی المحتاج الی رحمه الله... عمر بن محمد [ال]رهاوی عن جماعه درگاه عالی سنه ثمان و ثمانین و الف من الهجره النبویه، ۱۰۸۸ق ای بو یازیمی گورن اهل وفا دیلرم بر فاتحه سزدن رجا، کیم بکا اخلاصله ایتسه دوعا اولسه محشرده شفیعی مصطفا».
نوع خط:
تزئینات متن:
نوع کاغذ:
نسخ (آیات معرب).
عنوانها و نشانیها قرمز و مشکی؛ اندازه متن: ۱۶*۵/۸سم.
فرنگی نخودی ضخیم.
1
2
پس از برگ انجام (برگهای ۷۹الف - ۸۲ب) فوائدی به زبان ترکی عثمانی در بیان چگونگی اتصال آخر سور به اول سورهها (با مبانی اهل سنت)، در بیان دلائل تشبیه فرزند به پدر یا مادر و چگونگی دختر یا پسر شدن فرزند در رحم مادر، دعایی مجرب هنگام نماز، ادعیهای در بیان مقهوریت دشمنان، فایدهای به عربی با عنوان «المقاله الثانیه فی بیان الفرق بین الحروف المشابهه»، روایتی به نقل از کعب الاحبار در مورد مردی که پیش عمر بن الخطاب آمده و اخباری را که در کتب الانبیاء نسبت به «هامه» دیده است، بازگو مینماید.
این نسخه در حاشیه تصحیح گردیده است. حاشیه نویسیهایی در هامش و میان سطور به زبان ترکی عثمانی دارد که برخی از انوار العاشقین نقل گردیده و برخی نیز با نشانهای «یوسف، ۵ و...» نشانی دارد.
3
در آغاز مهر گرد «... مصطفی... کتبخانهسی... ۱۲۳۹ق» دیده میشود که بایستی مهر یکی از کتابخانههای خصوصی قدیمی عثمانی (ترکیه) بوده باشد.
عناوین ابواب رساله عبارت است از: ۱. دیشلر اقسامن بیان ایدر (در بیان اقسام دندان)، ۲. مخارج حروف بیاننده در، ۳. صفات حروف بیاننده در، ۴. نون ساکن و تنوین اظهار بیاننده در، ۵. ادغام مع الغنه بیاننده در، ۶. ادغام بلا غنه بیاننده در، ۷. اقلاب مع الغنه بیاننده در، ۸. اخفاء مع الغنه بیاننده در، ۹. میم ساکن حکمی بیاننده در، ۱۰. ادغام صغیر خکمی بیاننده در، ۱۱. ادغام کبیر بیاننده در، ۱۲. رانک تفخیم و ترفیقی بیاننده در، ۱۳. لامک تفخیم و ترقیفی بیاننده در، ۱۴. مدات بیاننده در، ۱۵. هانک کنایه بیاننده در، ۱۶. وقفک احکام بیاننده در، ۱۷. سکون و روم و اشمام بیاننده در، ۱۸. کیفیت وقف بیاننده در، ۱۹. اشاره و وقوف سجاوندی بیاننده در، ۲۰. سکته بیاننده در، ۲۱. لحن جلی و لحن خفی بیاننده در، ۲۲. همزتین متصلتین بیاننده در، ۲۳. همزتین منفصلتین بیاننده در، ۲۴. همزه منفرده بیاننده در، ۲۵. فی نقل حرکه الهمزه الی الساکنین قبلها، ۲۶. ترک الهمزه فی مذهب ابوعمرو، ۲۷. قراء سبعنک و شاگرد لرینک، ۲۸. قواعد فاتحه بیاننده در، ۲۹. قرآئنک جمیعی کیمیکدر و جامع قرآن کیم اولدوغن بیان ایدر (در بیان اینکه قرآن را چه کسی جمعآوری نموده است).
ماخذ فهرست: جلد ۲/۴۰، صفحه ۹۱ - ۹۳.
کتاب نسبتا مفصلی در احکام تجوید است که با بهرهمندی از کتب معتبر در تجوید همچون؛ النشر فی قراءات العشر، الشاطبیه، الجعبری، التیسیر، الوقوف للسجاوندی، دره الفرید، تحفه الحفاظ، حل الرموز، قصیده جمال الدین و بعضی رسائل فارسی و ترکی در ۲۹ باب نگارش یافته است. برخی بخشهای منظوم این اثر۷ به نظر میرسد سرایش خود مولف بوده باشد؛ چنان که در بین برگهای (۶۶الف - ۶۷ب) ابیاتی در بیان وقف غفران آمده است که مطلع آن چنین است: وقف غفران اولدی قرآنده تمام گر بیلور سن اولوسن اهل کلام و مقطع آن نیز بدین صورت آمده است: دیمه آنی کیم ترجمه ایتدی سید محمود ارموی بیکام! بیاد دانست که از این اثر در این کتابخانه، یک نسخهی دیگر نیز به شمارهی «۳/ ۱۴۴۳۶» با عنوان نامشخص تجوید و قراآت معرفی شده است. نیز یک نسخه هم در کتابخانهی آیت الله العظمی مرعشی (ره) در قم به شمارهی «۳۱۲۲» و بر اساس سرچشمهها و فهرستها، چند نسخه نیز در برخی کتابخانههای خارج از کشور، همچون آلمان، سوریه، ترکیه، مصر و فلسطین اشغالی موجود است.