عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
۱۰-۳۵۳۲
عربی
تحفه الاخوان
[ نسخه خطی]
/ از: درویش رستم بن یوسف مولوی مشهور به «خطیب رستم»
، تاریخ کتابت: سده‌ی ۱۲ق.
۲۷ (۱۵۳ب - ۱۷۹الف) برگ، ۱۰ سطر.
1
2
«بسمله، الحمدلله الذی خلق الادم [کذا] و علمه الاسماء العلیم الذی الیغیب عن علمه شیء فی الارض و لا فی السماء... اما بعد چنین می‌گوید این فقیرترین و نیازمند کمترین ... که در بندگی مرشد السالکین و مفخر العاشقین... شیخ ادهم بن شیخ سنان الشهیر بحاجی فنایی الانکوری بود... تعلیمی نمود و رغبت ایشان را بزبان پارسی بیش تر دید، خواست که برآورد... زبان فارس در بیاموزد آن مقداری که ز دستش آید که السخی ما ملک ولیکن دست از روزگار گریبانش تافت... پس این رساله را بقدر الوسع و الطاقه در بیان آورد و برای عزر [کذا] تقصیر فرستاد کی العزر [کذا] عند الکرام مقبول و بر پنج باب مرتب کرد و نیز حروف تهجی را بثلث حرکات اعتبار گرفت چنان که متعلمانرا آسان نماید...؛ الباب الاول... آفریدن: یرتمق؛ آمرزیدن: یریغمق؛ آرامیدن: دکلنمک...».
«... فصل زمستان: قیش فصل؛ کانون اول: الک قیش آی؛ کانون ثانی: اورته قش آی؛ شباط: صوک قیش آی؛ در اسماء شهور عربی بر ترتیب سال: محرم، صفر... ذی الحجه، در بیان تاریخ کتاب (سال ۸۷۸ق): بر خدای خالق جن و اناس حمد بی‌حد و فراوانش سپا، سشد تمام این تحفه الاخوان من با عنایات خدای ذی المنن، بیستم روز ربیع اولست هشت صد هفتاد هشت اندر سنن الحمدلله علی الاتمام و الصلوه علی نبیه محمد سید الانام و علی آله و اصحابه الکرام».
مولف اثر ناشناخته است.
کاتب و محل کتابت نامعلوم است.
نوع خط:
تزئینات متن:
نوع کاغذ:
نستعلیق مایل به نسخ و رقعه.
عنوان‌ها و نشانی‌ها قرمز درشت؛ اندازه متن: ۱۸*۱۳سم.
فرنگی نخودی ضخیم.
4
2
1
نسخه‌ی نفیس و شاید منحصر بفرد بوده باشد.
این نسخه در حاشیه تصحیح گردیده است، با این حال اغلاط فراوانی در آن راه یافته است.
گویا کاتب نسخه زبان فارسی را بخوبی نمی‌دانسته است!؛ در انجام دو برگ (۱۷۹ب - ۱۸۱ب) فوایدی مشتمل بر نقل مطلبی درباره نظامی گنجوی با آغاز: «حکی ان الشیخ النظامی صاحب الخمسه رحمه الله: قیل انت فی اکثر اوقاتک مشغول بالکلام و نظمه...»؛ غزلی در ۱۲ بیت از مولانا جلال‌الدین رومی با مطلع: نی دوست هر کسی را دیدار می‌نماید نی هر حقیر را شه رخسار می‌نماید نیز ابیاتی دیگری از وی همچون این ابیات که بخشی از غزل مولاناست: شکل نبات اندر زمین ز آب جگر دارم غذا یکبار می‌بالد کیا من بارها بالیده‌ام، مانند طفل اندر شکم من پرورش دارم بخون یکبار زاید آدمی من بارها زاییده‌ام! یک قطعه از ابن یمین: در ره، گاوی گفت با گاو دگر ما زمین سخت آسان می‌کنیم، خوردن ما مشت کاهی بیش نیست از برای دیگران جان می‌کنیم! نیز برخی لغات مشکل فارسی با ترجمه‌ی ترکی عثمانی آن‌ها که به نقل از لغات الفرسامده است. نیز حدیثی نبوی در شفا و امان ماندن از برخی بیمارها همراه فواید دیگر دیده می‌شود. نیز در برگی الصاقی که در آن آمارهایی نسبت به عدد ابیات دفترهای مثنوی معنوی به خط رقعه آمده است: دفتر اول ۴۰۴۰ بیت، دفتر دوم ۲۸۴۰ بیت، دفتر سوم ۴۸۵۶ بیت، دفتر چهارم ۲۸۷۰ بیت، دفتر پنجم ۴۲۵۲ بیت، دفتر ششم ۴۹۶۷ بیت که مجموع عدد ابیات آن اثر به اشتباه ۲۵۸۲۶ بیت عنوان شده است، زیرا مجموع آن اعداد ۲۳۸۲۵ است! باید دانست که مرحوم سعید نفیسی در مقدمه‌ی لب اللباب کاشفی، عدد ابیات ۶ دفتر مثنوی را ۲۵۶۳۲ بیت و جالب اینکه دانشمند ترک شیعی، مرحوم شمس‌الدین سامی در قاموس الاعلام (ج۵، صص۳۷۸۱ - ۳۷۸۲) عدد ابیات مثنوی را تا ۴۷۰۰۰ بیت نیز رسانده است، که قاعدتا آن رقم به انضمام ابیات دیوان شمس بوده است!
عناوین ابواب کتاب چنین است: باب اول در مصادر (۱۵۴ب)؛ باب دوم [در] امثله (۱۵۸ب)؛ باب سوم در اسماء (۱۶۴ب)؛ باب چهارم در مضمرات و حروف ادوات (۱۷۵ب)؛ باب پنجم در اعداد (۱۷۷ب)؛ از این اثر بر اساس سرچشمه‌ها (منابع) و فهرست‌های موجود (در دسترس) در کتابخانه‌های ایران و خارج از کشور نسخه‌ای دیگر گزارش نشده است، به نظر می‌رسد که نسخه‌ای منحصر بفرد بوده باشد؛ والله العالم. باید افزود که درباره‌ی خطیب رستم مولوی آگاهی‌های بیش‌تری در دست نیست؛ جز اینکه اثر دیگری از وی با عنوان وسیله المقاصد الی احسن المراصد در موضوع لغت فارسی در برخی فهرست‌ها معرفی شده است که بر اساس ماده تاریخ «برات منیر» در سال ۹۰۳ق تالیف گردیده است. نکته‌ی جالب توجه این است که در بیش‌تر این فهارس تاریخ تالیف وسیله المقاصد سال ۱۱۳۵ یا ۱۱۶۳ق و تاریخ درگذشته خطیب رستم نیز پس از سال ۱۱۶۳ق گزارش گردیده است! و این در حالی است که تاریخ کتابت برخی نسخه‌های وسیله المقاصد همچون نسخه‌ی کتابخانه‌ی اورخان غازی (ضمن کتابخانه‌ی ملی بورسا - ترکیه) سال ۹۴۴ق و دو نسخه‌ی کتابخانه‌ی TDK در آنکارا - ترکیه سال‌های ۹۶۰ و ۹۶۵ق می‌باشد!
ماخذ فهرست: جلد ۲/۴۰، صفحه ۳۸ - ۴۰.
کتابی در دستور زبان، قواعد و لغات مستعمل در زبان فارسی است که مولف آن را به خواست مرشد و استاد خویش، شیخ ادهم بن سنان مشهور به حاجی فنائي انکوری در ۵ باب در ۲۰ ربیع الاول سال ۸۷۸ق تالیف نموده است. ترجمه‌ی ترکی عثمانی کلمات نیز در ذیل واژه‌ها نوشته شده است.
فرهنگ فارسی - ترکی
۷۲۶۱۱۴
دستور زبان و لغت
۴۰۸
/
۸
ک
ایران
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
20091011
MF
130960
1
Y (بله)
